Miasto położone w widiach rzek Sototwy i Wiszni (z ich połączenia na ptd. od miasta powstaje Lubaczówka). Jego nazwa wywodzona jest od imienia Lubacz. Już w Xl w. był tu gród, który wchodził w sktad powstałego wtedy ruskiego księstwa przemyskiego. Lubaczów w owym czasie był centrum tzw. wotości czyli okręgu grodowego, obejmującego ok. 1500 km kwadratowych. Zasięg strefy zasiedlonej wokół grodu lubaczowskiego byt niewielki i nie przekraczał 10 km. Najstarsza zachowana wzmianka o Lubaczowie pochodzi z 1214 r. i informuje nas, że na mocy umowy pomiędzy księciem krakowskim Leszkiem Białym, a królem węgierskim Andrzejem, gród ten otrzymał wojewoda sandomierski i krakowski Pakoslaw Lasocic z rodu Awdańców. W owym czasie na tronie księstwa halickiego, obejmującego swym zasięgiem również Lubaczów, zasiadł na kilka lat książę węgierski Koloman, ożeniony z córką Leszka Białego, Salomeą. W połowie XIV w. Lubaczów wraz z księstwem bełskim na kilka lat zostaje włączony w granice Korony przez Kazimierza Wielkiego. Z jego inicjatywy powstaje tu drewniany zamek, wzniesiony w miejscu grodu. W 1376 r., gdy Ruś Czerwona zarządzana była przez Władysława Opolczyka, zezwolił on Mikołajowi Ziburowi z Lublina lokować miasto Lubaczów, wydzielając na ten cel 80 łanów. W rok później wotość lubaczowska została nadana litewskiemu księciu Jurijowi Narymuntowiczowi, by w 1388 r. wejść w skład ziemi bełskiej, stanowiącej część ruskich posiadłości księcia mazowieckiego Siemowita IV. W tym samym roku nadał on uposażenie istniejącemu już wtedy kościołowi pw. Sw. Trójcy, Najświętszej Marii Panny i św. Stanisława. W 1462 r. Lubaczów staje się powiatowym miastem królewskim, a w 1531 r. zostaje stolicą starostwa grodowego. W 1648 r. miasto tupią Kozacy, w 1656 r. Szwedzi, a w 1672 r. Tatarzy, mimo że w tym czasie byto już opasane obronnym watem i parkanem z czterema drewnianymi bramami. W tym samym wieku odnotowuje się w Lubaczowie istnienie wielu zakładów: huty szklą, huty żelaza, browaru, garbarni, gorzelni, folusza i dwóch młynów. Kwitło zlotnictwo, ludwisarstwo i wyrób broni białej, a lubaczowskie wyroby bednarskie znane były w całym kraju. W 1772 r. Lubaczów trafia do zaboru austriackiego. W wyniku przecięcia nowymi granicami dawnych szlaków handlowych miasto podupadło i dopiero wybudowanie w 1884 r. linii kolejowej przyniosło ożywienie gospodarcze. W czasie I wojny światowej miasto zostało niemal całkowicie zniszczone. W listopadzie 1918 r. zostaje opanowane przez Ukraińców - walki ciągnęły się przez kilka miesięcy. Po wybuchu II wojny światowej, od końca września 1939 r. Lubaczów znalazł się w granicach ZSRR i pozostał w nich do czerwca 1941 r. Lata powojenne to okres zmagań z UPA, dlatego też w mieście stacjonował polski garnizon zwalczający oddziały ukraińskich nacjonalistów działające w okolicy.
W 1945 r. do Lubaczowa przeniesiono siedzibę arcybiskupstwa lwowskiego, która pozostała tu do 1991 r. Stało się tak dlatego, ponieważ władze ZSRR nie zezwalały na rezydowanie łacińskiego biskupa na swoim terenie, a okolice Lubaczowa były jedynym skrawkiem archidiecezji lwowskiej po polskie stronie. Obecnie Lubaczów znajduje się w diecezji zamojsko-lubaczowskiej. Miasto znane jest z odbywającego się tu festiwalu piosenki religijnej.
Zabytki:
1. Kościół parafialny św. Stanisława, neogotycki, wzniesiony w latach 1898-1899, rozbudowany w okresie 1981-1987. W nim znajduje się cudowny obraz Matki Bożej Łaskawej z 1598 r., przeniesiony ze Lwowa. Obraz namalował lwowski mieszczanin Józef Szolc-Wolfowicz, sprawujący urząd geometry miejskiego, a malarstwem zajmujący się dorywczo. Stworzył go by dać wyraz swojej wierze w życie wieczne i wstawiennictwo Matki Bożej, a zarazem by okazać swój ból po stracie kilkuletniej wnuczki Katarzyny Domagaliczówny. Obraz przechowywany w kaplicy cmentarnej szybko uzyskał miano cudownego, l IV 1656 r. król Jan Kazimierz, po zwycięstwie pod Beresteczkiem, przeniósł go osobiście do katedry lwowskiej i umieścił w głównym ołtarzu. Tam też złożył śluby, ogłaszając Maryję Królową Polski. Później obraz powrócił do kaplicy cmentarnej, jednak w 1765 r. został ponownie umieszczony w katedrze. 12 V 1776 r. został ukoronowany przez arcybiskupa Wacława Hieronima Sierakowskiego. Po zakończeniu II wojny światowej przeniesiono go do Krakowa, a w 1974 umieszczono w Lubaczowie. 19 VI 1983 r. obraz Matki Bożej Łaskawej został ukoronowany na Jasnej Górze przez papieża Jana Pawła II.
Kościół od 1945 do 1991 r. pełnił funkcję prokatedry. W tym czasie bowiem Lubaczów był siedzibą arcybiskupa lwowskiego. W świątyni zwraca uwagę epitafium ks. Eugeniusza Baziaka, arcybiskupa lwowskiego, który przybył tu po opuszczeniu Lwowa w 1945 r. Interesujące są także obrazy: patrona świątyni św. Stanisława Biskupa Męczennika oraz św. Anny Samotrzeciej (prawdopodobnie z 1769 r.), umieszczony w prawej nawie, w ołtarzu bocznym.
2. Cerkiew greckokatolicka pw. św. Mikołaja, murowana, wzniesiona w 1883 r. Piękny, siedemnastowieczny ikonostas, pochodzący z tej cerkwi, można oglądać w greckokatolickiej katedrze w Przemyślu.
| 3. Pozostałości zamku usytuowane ok. 500 m od kościoła parafialnego, na płd.-wsch. od niego, nad rzeczką Wisznią. Ulokowano go na sztucznie usypanym wzgórzu wśród nadrzecznych bagien, w miejscu wczesnośredniowiecznego grodu. W XVII w. byt wielokrotnie niszczony i palony przez
Tatarów
Opis z 1765 r. podaje, że zamek „na okopie stojący" był otoczony drewnianymi umocnieniami, wewnątrz których stat drewniany dwór z oficynami. W XIX w. na ich miejscu stanęły budynki fabryczne. Dziś jedynym zachowanym budynkiem z kompleksu zamkowego jest murowany, piętrowy spichlerz z XVI1-XV1II w. mieszczący bardzo interesujące Muzeum Regionalne. Stoi on przy ul. Sobieskiego. Po jej drugiej stronie, w parku, znajduje się wzgórze zamkowe. Był tu także dwór z 2 po). XVIII w., rozebrany w 1949 r. Muzeum jest obecnie, niestety, zagrożone likwidacją - brak pieniędzy.
Na cmentarzu przy ul. Kościuszki mogiła żołnierzy WP poległych w 1939 r. i podczas walk z UPA. W pobliżu kirkut.
Komunikacja
Stacja PKP Lubaczów leży na linii Bełżec - Przeworsk, jednak kursowanie pociągów może zostać zawieszone (por. uwagi o roztoczańskich szlakach kolejowych zamieszczone w dodatku turystycznym). Do Lubaczowa można także dojechać autobusem, funkcjonują połączenia z Zamościem, Lublinem i Warszawą.
=================================
Autor: Artur Pawłowski
ROZTOCZE
Puszcza solska, lasy janowskie i wyżyna wołyńska (czesc polska)
PRZEWODNIK turystyczny
Wydanie II
Warszawa 2000
|
Linki:
Nadleśnictwo Lubaczów
|
